VAI TRÒ CỦA THẾ GIỚI QUAN DUY VẬT BIỆN CHỨNG ĐỐI VỚI HỌC VIÊN TRƯỜNG CHÍNH TRỊ

Hoàng Việt Hưng

 “Thế giới quan là hệ thống quan niệm về thế giới, về bản thân con người và vị trí của con người trong thế giới đó”[1]. Như vậy, có thể hiểu thế giới quan là hệ thống những quan điểm của một người hoặc một tập đoàn người, một giai cấp hay toàn xã hội về thế giới và về vị trí, vai trò của con người trong thế giới đó, về chính bản thân cuộc sống con người và loài người trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định. Trên cơ sở đó, thế giới quan định hướng cho hoạt động nhận thức, hoạt động cải tạo thế giới của họ, điều chỉnh hành vi của con người trong cuộc sống hàng ngày.

 Thế giới quan bao gồm những yếu tố cơ bản: tri thức, niềm tin và lý tưởng. Trong ba yếu tố cấu thành thế giới quan, tri thức là cơ sở trực tiếp cho sự hình thành thế giới quan, nhưng tri thức chỉ gia nhập vào thế giới quan khi đã trở thành niềm tin của con người qua sự thể nghiệm lâu dài trong cuộc sống của họ và sự hình thành lý tưởng là sự phát triển ở trình độ cao của thế giới quan. Trong lịch sử phát triển của xã hội, thế giới quan được thể hiện dưới nhiều hình thức đa dạng khác nhau, nhưng tập trung ở ba hình thức chủ yếu: thế giới quan thần thoại, thế giới quan tôn giáo và thế giới quan triết học.

 Thế giới quan duy vật biện chứng là đỉnh cao của thế giới quan triết học và cũng là đỉnh cao của thế giới quan đã có trong lịch sử. Có thể khẳng định rằng, thế giới quan duy vật biện chứng là hệ thống những quan niệm khoa học chung nhất về tự nhiên, xã hội và con người.

 Thế giới quan duy vật biện chứng gồm ba yếu tố cơ bản quan hệ hữu cơ với nhau: đó là tri thức khoa học, niềm tin khoa học và lý tưởng cách mạng.
          Tri thức trong thế giới quan duy vật biện chứng bao gồm chủ nghĩa duy vật, phép biện chứng, các khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Những tri thức đó góp phần định hướng cho con người trong hoạt động cải tạo hiện thực. Trong đó, những tri thức của Triết học Mác - Lênin đóng vai trò nền tảng, là hạt nhân lý luận của thế giới quan duy vật biện chứng.

Niềm tin khoa học có cơ sở từ những tri thức khoa học và gắn kết giữa tri thức khoa học với hoạt động thực tiễn. Niềm tin khoa học giúp con người tin tưởng vào những hành động hướng tới chân lý, xác định những mục tiêu cao cả để vươn tới.

Lý tưởng cách mạng trong thế giới quan duy vật biện chứng là sự kết hợp giữa tri thức khoa học và niềm tin khoa học. Đó là lý tưởng cao đẹp. Nó vừa là mục tiêu cao cả mà con người hướng tới, vừa là động lực thôi thúc con người hành động, thiếu lý tưởng con người cảm thấy mất phương hướng, mất niềm tin và cảm thấy cuộc đời tẻ nhạt. Chính lý tưởng khơi dậy sự nỗ lực nhận thức, sự nồng nhiệt của tình cảm, sự mãnh liệt của ý chí và quyết tâm trong hành động giúp con người vươn tới mục tiêu cao cả không quản gian khổ, hy sinh. Lý tưởng cách mạng là sự thống nhất giữa tri thức, tình cảm, ý chí sẵn sàng hoạt động, trong đó yếu tố tri thức khoa học đóng vai trò quan trọng nhất bởi lý tưởng chỉ thật sự có tính hiện thực khi nó được xây dựng trên cơ sở niềm tin vững chắc vào chân lý mà tri thức khoa học đem lại. Sống có lý tưởng, có hoài bão ước mơ, con người sẽ nhân đôi ý nghĩa cuộc sống của chính mình, giúp con người vươn lên làm chủ tự nhiên, xã hội và bản thân.

Tóm lại, thế giới quan duy vật biện chứng có ý nghĩa không chỉ thiên về mặt lý luận nhận thức mà còn có một ý nghĩa lớn lao về mặt thực tiễn. Sự thống nhất biện chứng của những yếu tố tri thức, niềm tin, lý tưởng, giúp cho con người nhận thức và cải tạo thế giới ngày càng hiệu quả hơn theo sự vận động của quy luật khách quan.

 Đào tạo, bồi dưỡng là khâu có ý nghĩa quyết định đến trình độ, chất luợng cán bộ. Công việc này gồm nhiều nội dung khác nhau, trong đó việc đào tạo, bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng đóng một vai trò cực kỳ quan trọng. Bởi vì, thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho người cán bộ có phương pháp nhận thức đúng đắn sự vật, đề ra kế hoạch, định hướng và biện pháp thực hiện khoa học và hiệu quả. Vai trò của thế giới quan duy vật biện chứng đối với học viêncủa trường chính trị, đồng thời cũng là người cán bộ, công chức, viên chức thể hiện một số mặt cơ bản sau đây:

Thứ nhất, thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho học viên nâng cao năng lực nhận thức; vận dụng sáng tạo đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước trong việc đề ra chủ trương, chính sách phù hợp với yêu cầu phát triển ở địa phương, đơn vị.

Thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho học viên có phương pháp biện chứng trong nhìn nhận, đánh giá các sự vật hiện tượng. Nó tạo lập niềm tin vững chắc cho lập trường của người cán bộ, bác bỏ những quan điểm sai lầm của thế giới quan duy tâm và tôn giáo. Nó giúp cho học viên có khả năng phát hiện, đi sâu vào các sự vật hiện tượng, nhất là các hiện tượng xã hội; thông qua nhiều hiện tượng phức tạp bên ngoài, phát hiện các quy luật, xu hướng và phương thức vận động biến đổi của các sự vật hiện tượng. Mặt khác, thế giới quan duy vật biện chứng còn tạo cho họ có khả năng phân tích và tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá. Nhờ đó, có thể thấy được cơ cấu bên trong, tính chất, chức năng của các bộ phận, yếu tố của hiện thực khách quan, trên cơ sở đó, học viên có thể liên kết, thống nhất các bộ phận, yếu tố đã phân tích nhằm vạch ra mối liên hệ giữa chúng để nhận thức cái toàn thể trong tính muôn vẻ của chúng.

Bằng phương pháp phân tích và tổng hợp, giúp học viên nắm bắt sâu sắc bản chất, quy luật của các sự vật hiện tượng, từ đó có được những chủ trương, nghị quyết mang tính khoa học, phù hợp với hiện thực khách quan. Năng lực trừu tượng hoá giúp học viên biết gạt bỏ những mặt, những yếu tố không cơ bản trong tổng thể phong phú của sự vật để nắm cái bản chất có tính quy luật của nó, tìm ra những vấn đề mới, những mâu thuẫn mới nảy sinh cần được giải quyết. Năng lực khái quát giúp học viên nắm được đặc tính chung từ những vấn đề riêng, tìm ra nguyên nhân cơ bản, chủ yếu. Việc nắm vững lý luận chung sẽ là tiền đề, phương pháp tốt nhất để giải quyết những vấn đề cụ thể. V.I.Lê nin đã từng chỉ ra rằng: “Người nào bắt tay vào những vấn đề riêng trước khi giải quyết các vấn đề chung, thì kẻ đó, trên mỗi bước đi, sẽ không sao tránh khỏi “vấp phải” những vấn đề chung đó một cách không tự giác. Mà mù quáng vấp phải những vấn đề đó trong những trường hợp riêng, thì có nghĩa là đưa chính sách của mình đến chỗ có những sự dao động tồi tệ nhất và mất hẳn tính nguyên tắc”[2].
   Thế giới quan duy vật biện chứng cũng nâng cao năng lực tư duy biện chứng cho học viên, giúp họ nắm bắt được tình hình một cách nhanh chóng, ra được những quyết định kịp thời. Bởi vì người cán bộ, đảng viên mà chỉ dừng lại ở trình độ tư duy kinh nghiệm, tuyệt đối hóa tri thức kinh nghiệm sẽ rơi vào bệnh kinh nghiệm và phương pháp tư duy siêu hình.

Thứ hai, thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho học viên có được niềm tin vào sự tất thắng của chủ nghĩa xã hội, tin vào đường lối chính trị của Đảng, tin vào quần chúng nhân dân.

Niềm tin cộng sản là niềm tin có cơ sở khoa học, nó là yếu tố then chốt trong việc hình thành nhân cách xã hội chủ nghĩa trong mỗi học viên. Trong tình hình phức tạp hiện nay, thế giới quan duy vật biện chứng giúp học viên có cơ sở để nhận thức sự phát triển tất yếu lịch sử, đồng thời thấy được bức tranh tổng quát về thế giới, tính quy luật phổ quát của xã hội - quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.

Niềm tin tất thắng vào chủ nghĩa xã hội của học viên được biểu hiện ở sự tin tưởng vào đường lối lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tính cách mạng của thế giới quan duy vật biện chứng là cơ sở để hình thành và luận chứng cho đường lối chính trị của Đảng ta. Từ đó, giúp học viên tiếp thu, vận dụng sáng tạo và vạch ra đường lối, chiến lược, sách lược nhằm cải tạo hiện thực.
   Thế giới quan duy vật biện chứng cũng giúp cho học viên tin vào vai trò to lớn của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Họ là lực lượng cách mạng tiến bộ nhất có thể tạo ra những điều kiện tồn tại cho con người, phù hợp với quy luật phát triển khách quan của chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung, thế giới quan duy vật biện chứng nói riêng là biểu hiện về mặt lý luận vị trí, lợi ích và nhu cầu cải tạo cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Nó là vũ khí tư tưởng cho cuộc đấu tranh xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Thứ ba, thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho học viên nâng cao năng lực tổng kết thực tiễn, đúc rút bài học kinh nghiệm, định hướng cho hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn tiếp theo.

Sự thống nhất biện chứng giữa lí luận và thực tiễn, là nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Thế giới quan duy vật biện chứng không chỉ định hướng cho nhận thức mà còn chỉ đạo hoạt động thực tiễn trong cải tạo thế giới khách quan. Có thể nói, hoạt động của con người nói chung và học viên là người cán bộ nói riêng rất cần tri thức kinh nghiệm. Tri thức kinh nghiệm giúp cho người cán bộ giải quyết được nhiều vấn đề cụ thể. Nhưng chỉ dừng lại ở tri thức kinh nghiệm thì sẽ lại khó tránh khỏi lúng túng, bất lực thậm chí sai lầm khi giải quyết những vấn đề phức tạp trước yêu cầu của thời kỳ mới. Muốn vậy, người cán bộ khi giải quyết công việc phối kết hợp nhuần nhuyễn, hợp lý giữa kinh nghiệm với lý luận khoa học, đút rút ra bài học kinh nghiệm kết hợp với tri thức lý luận khoa học nhằm giải quyết công việc có hiệu quả. Chỉ trên cơ sở thế giới quan duy vật biện chứng người cán bộ mới tổng kết thực tiễn đút rút kinh nghiệm một cách khoa học, kịp thời phát hiện ra cái mới, cái tiến bộ và tạo điều kiện cho chúng phát triển.

Thứ tư, thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho học viên trau dồi và nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng.

Thế giới quan duy vật biện chứng không chỉ là phương thức định hướng con người trong hoạt động thực tiễn, cải tạo hiện thực, mà còn là phương thức giúp con người tự ý thức được về bản thân mình. Thế giới quan duy vật biện chứng giúp học viên xây dựng nguyên tắc mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người. Luôn đặt lên hàng đầu lợi ích xã hội, nhưng phải tôn trong lợi ích của mỗi một con người. Trong khó khăn, lập trường luôn vững vàng, không dao động trước những tình huống bất ngờ. Không dễ bị bên ngoài lôi kéo, tránh được thái độ cực đoan. Nhận thức, đánh giá sự vật, hiện tượng một cách khách quan. Xác định đúng đắn hành vi, thái độ trách nhiệm đối với xã hội và với chính bản thân mình. Xác định mục đích, động cơ học tập, góp phần tạo nên nhân cách người học viên.

Việc thấm nhuần thế giới quan duy vật biện chứng sẽ giúp học viên có được những phẩm chất đạo đức cách mạng, giúp họ hiểu biết sâu sắc sự nghiệp cách mạng của dân, do dân và vì dân. Đạo đức ấy không tìm ở đâu khác, mà nền tảng của nó chính là là học tập, nghiên cứu thế giới quan duy vật biện chứng và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.

Tóm lại, thế giới quan duy vật biện chứng có vai trò vô cùng to lớn, tác động đến mọi hoạt động nhận thức và thực tiễn của học viên. Để mỗi người cán bộ thực sự lực lượng của Đảng, của Nhà nước và Nhân dân, luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao trong mọi tình huống, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đòi hỏi người học viên phải không ngừng ra sức phấn đấu học tập, rèn luyện để nắm vững và trang bị cơ bản, vững chắc thế giới quan duy vật biện chứng./.

Nguồn: http://truongchinhtri.caobang.gov.vn/index.php/news/Nghien-cuu-khoa-hoc/Vai-tro-cua-the-gioi-quan-duy-vat-bien-chung-doi-voi-hoc-vien-truong-chinh-tri-393/