Khoa Lý luận chính trị - Đại
học Duy Tân
Xét về mặt
lịch sử CNTB được hình thành từ thế kỷ 15, 16 được đánh dấu bằng cuộc cách mạng
tư sản Anh và đến thế kỷ XVII, XVIII thì khẳng định rõ vai trò của phương
thức sản xuất TBCN. Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX thế giới nổ ra cuộc cách
mạng kỹ thuật lần lần thứ nhất, lao động chân tay được thay thế bằng máy móc.
Vì vậy, năng suất lao động tăng cao, làm cho LLSX phát triển nhanh chóng trong
khi quan hệ sản xuất vẫn dựa trên cơ sở chiếm hữu tư nhân về tư
liệu sản xuất. Do đó, mâu thuẫn trong phương thức sản xuất TBCN có dấu hiệu
bùng nổ mạnh mẽ. Vì vậy, bắt buộc CNTB phải có sự thay đổi trong quan hệ sản
xuất sao cho phù hợp với lực lượng sản xuất. Do đó, CNTB chuyển từ tự do cạnh
tranh sang giai đoạn mới – CNTB độc quyền.
Trong giai
đoạn độc quyền, CNTB có những biểu hiện mới như: độc quyền, độc quyền nhà nước,
độc quyền xuyên quốc gia. Vì vậy người ta gọi chung giai đoạn mới này là CNTB
độc quyền hay CNTB hiện đại để phân biệt với giai đoạn tự do cạnh tranh.