Nguyễn Bá Dương
QĐND - Đảng lãnh đạo,
Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ là phương thức vận hành của hệ thống chính
trị ở nước ta. Lần đầu tiên, tại Đại hội VI (1986), Đảng ta khẳng định: "Đảng
lãnh đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý thành cơ chế chung trong quản lý toàn
bộ xã hội".
Kể từ đó đến nay, sự
vận hành của cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ ngày càng
được cụ thể hóa và hoạt động hiệu quả, thể hiện rõ tính ưu việt mối quan hệ Đảng-Nhà
nước-Nhân dân trong chế độ xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở Việt Nam. Kế thừa
kinh nghiệm và kết quả 30 năm thực hiện đường lối đổi mới; trước yêu cầu nhiệm
vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Văn kiện và Nghị quyết Đại hội
XII của Đảng khẳng định: Tiếp tục thể chế hóa, cụ thể hóa mối quan hệ Đảng lãnh
đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ, nhất là nội dung “nhân dân làm chủ” và
phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, giám sát"; coi
đó là một trong những phương thức hữu hiệu để đưa Nghị quyết Đại hội XII của Đảng
vào cuộc sống.
Trước hết, về Đảng
lãnh đạo: Nhất quán với
quan điểm, chủ trương, đường lối mà Đảng ta đã nêu ra qua các kỳ đại hội, tại Đại
hội XII, Đảng ta tiếp tục khẳng định: Đảng lãnh đạo là yếu tố tiên quyết bảo đảm
sự vận hành của cơ chế, làm cho cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân
làm chủ đạt hiệu quả, thực sự đi vào cuộc sống. Sự khẳng định vai trò lãnh
đạo của Đảng đối với Nhà nước, xã hội và cách mạng Việt Nam là vấn đề có tính
nguyên tắc. Đây là quy luật khách quan, không tự nhiên mà có và không phải cứ tự
nhận mà được. Bởi lẽ, sự lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng Việt Nam đã được
nhân dân thừa nhận từ sự kiểm nghiệm của thực tiễn lịch sử đấu tranh giải phóng
dân tộc, thống nhất đất nước; tiến hành công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc; đem lại hòa bình, độc lập, tự do, ấm no, hạnh phúc cho nhân dân.
Ảnh minh họa /
qdnd.vn
Để Đảng ta hoàn
thành sứ mệnh lãnh đạo Nhà nước và xã hội, đáp ứng sự kỳ vọng, mong muốn của
nhân dân, Đảng phải “đoàn kết, đổi mới, dân chủ, trí tuệ, kỷ cương”, có đường lối
lãnh đạo đúng đắn và sáng suốt; có biện pháp nhân lên sức mạnh nội sinh, phát
huy cao nhất sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và thời đại; tạo mọi
điều kiện thuận lợi để nhân dân làm chủ xã hội và phát huy tốt vai trò quản lý
của Nhà nước ngay từng địa phương, cơ sở. Cùng với đó, Đảng phải đẩy mạnh đấu
tranh phòng, chống nguy cơ thoái hóa, biến chất, “tự diễn biến”, “tự chuyển
hóa” trong nội bộ; chủ động, tích cực đấu tranh phòng, chống chiến lược “diễn
biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Không để đất nước bị động, bất ngờ. Điều
đó chỉ có thể thực hiện tốt khi cơ chế vận hành: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản
lý, nhân dân làm chủ được tiếp tục phát huy cao nhất; trong đó, Đảng phải thật
sự là nhân tố lãnh đạo có trí tuệ, là đạo đức, là văn minh. Đại hội XII của
Đảng nêu rõ nhiệm vụ và giải pháp trên 15 vấn đề lớn, trong đó “đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng” được xác định là: “Tiếp tục cụ thể hóa phương thức
lãnh đạo của Đảng đã được xác định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) ở tất cả các cấp
bằng những quy chế, quy định, quy trình cụ thể. Quy định rõ hơn Đảng phục vụ
nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân về những quyết định của mình”.
Thứ hai, về Nhà nước
quản lý: Đây là yếu tố
quyết định trực tiếp sự thành công, tính hiệu quả trong vận hành cơ chế. Đại
hội XII chỉ rõ: Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân
dân, vì nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Vì vậy, xây
dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam; một mặt, Đảng đề cao vị
trí, vai trò tối thượng của Hiến pháp, pháp luật đối với mọi mặt của đời sống
xã hội. Mặt khác, khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội
thông qua cương lĩnh, chủ trương, đường lối của Đảng, bởi nó được thể chế hóa
qua hoạt động của Nhà nước; đặc biệt là thông qua công tác tổ chức cán bộ, Đảng
thống nhất lãnh đạo, quản lý công tác này của cả hệ thống chính trị, trong đó
chú trọng đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức và
làm cho bộ máy Nhà nước hoạt động có hiệu quả nhất. Điều đó là hoàn toàn phù hợp
với điều kiện nước ta, được khẳng định trong Điều lệ Đảng và hiến định trong Hiến
pháp năm 2013. Bởi lẽ, Đảng ta là đảng cầm quyền, là hạt nhân lãnh đạo của hệ
thống chính trị. Khâu then chốt có ý nghĩa quyết định làm cho cơ chế Đảng lãnh
đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ vận hành thông suốt, có hiệu quả là Đảng
phải thật sự trong sạch, vững mạnh về chính trị tư tưởng, tổ chức và đạo đức, gắn
bó máu thịt với nhân dân vì nhân dân là yếu tố trung tâm của mọi quyền lực, là
cội nguồn sức mạnh, bí quyết của mọi thành công. Vì vậy, mọi biểu hiện xa dân,
coi thường dân, ức hiếp dân, gây phiền phức cho dân... đều làm cho Đảng tự suy
yếu, lỏng lẻo, cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ bị phá
vỡ.
Chúng ta ý thức sâu
sắc rằng, Nhà nước mạnh thì Đảng cầm quyền mới mạnh; Nhà nước vững mạnh thì quyền
làm chủ của nhân dân mới được bảo đảm và phát huy cao nhất. Nhà nước và hoạt động
của Nhà nước từ Trung ương đến cơ sở ngày càng nhận được sự ủng hộ của mọi tầng
lớp nhân dân thì hiệu quả hoạt động của Nhà nước ngày càng cao, xã hội càng dân
chủ; mục tiêu, lý tưởng của Đảng mới được thực hiện. Vì vậy, để tiếp tục hoàn
thiện Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, Văn kiện
Đại hội XII của Đảng khẳng định: “Thực hiện thí điểm dân trực tiếp bầu một số
chức danh ở cơ sở và ở cấp huyện”. Đây là một trong những giải pháp nhằm thực
hiện quyền làm chủ trực tiếp của nhân dân ngay từ địa phương.
Thứ ba, về nhân dân
làm chủ: Đây là
yếu tố trung tâm của cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ. Tầm
quan trọng đặc biệt của yếu tố này biểu hiện ở chỗ: Quyền lực của Đảng và Nhà
nước đều từ quyền lực của nhân dân. Trong lịch sử Việt Nam, ông cha ta luôn đề
cao và đặt lên hàng đầu vai trò của nhân dân trong cấu tạo quyền lực nhà nước
và quyền lực xã hội. Đảng ta ra đời, tồn tại, phát triển không vì mục đích
tự thân mà vì hạnh phúc của nhân dân. Điều này được thể hiện nhất quán hơn 86
năm lãnh đạo cách mạng Việt Nam, từ quan điểm lý luận đến thực tiễn cuộc sống.
Vì vậy, Đại hội XII của Đảng tiếp tục khẳng định: Đảng Cộng sản Việt Nam là đội
tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao
động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và của dân tộc. Mục đích duy nhất của Đảng ta là đấu
tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, xây dựng đất nước giàu mạnh,
phồn vinh, đồng bào được sống trong tự do, ấm no, hạnh phúc. Nhờ vậy, Đảng và
Nhà nước ta luôn phát huy được sức mạnh của nhân dân để tiến hành đấu tranh
giành và giữ vững độc lập, tự do và tiến hành thắng lợi công cuộc đổi mới, xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tuy nhiên, trong thực tế, có lúc, có nơi vai trò làm chủ của nhân dân vẫn còn mờ nhạt. Ở một số nơi, quyền làm chủ của nhân dân vẫn bị vi phạm... Văn kiện Đại hội XII chỉ rõ: “Sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc chưa được phát huy đầy đủ, có lúc, có nơi chưa phát huy được vai trò, sức mạnh của nhân dân” và “Quyền làm chủ của nhân dân ở nhiều nơi, nhiều lĩnh vực còn bị vi phạm. Có lúc, có nơi, việc thực hiện dân chủ còn hạn chế, hoặc mang tính hình thức”. Đây chính là vấn đề mà Đảng và Nhà nước ta cần phải nghiên cứu, giải quyết, nhằm phát huy tốt hơn nữa vai trò làm chủ của nhân dân trong thời kỳ mới.